ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ – ਬਦਲਦੇ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਰੁਝਾਨ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਲੋਅਰ ਬੈਕ ਪੇਨ (ਪਿੱਠ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਦਰਦ) ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਪੇਨ ਕਲੀਨਿਕ ਦੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਦਰਦ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਣ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤ ਪੋਸ਼ਚਰ, ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ/ਮੋਬਾਈਲ ਦੀ ਲੰਮੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਮੁਕਦਮਾ-ਵਾਰ ਮਾਮਲਾ: ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜਤ
23 ਸਾਲਾ ਨੌਜਵਾਨ, ਜੋ ਆਈ.ਟੀ. ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਪਿੱਠ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਦਰਦ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ। ਕੰਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਖ਼ਰਾਬ ਪੋਸ਼ਚਰ ਨਾਲ ਦਰਦ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਪਹੁੰਚਿਆ, ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਪਤਾ ਲਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਦਰਦ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੀ ਕਮੀ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਬਦਲਾਅ (lifestyle modification) ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਕਾਊਂਸਲਿੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਦਰਦ ਨਿਵਾਰਕ ਦਵਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੇ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਇਹੀ ਰਹੀ ਤਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਦਾ ਲਈ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੱਲਣ-ਫਿਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿੱਕਤ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਝਾਨ
ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਦੇ ਐਨੇਸਥੀਸੀਆ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਪੇਨ ਕਲੀਨਿਕ ਇੰਚਾਰਜ ਡਾ. ਬਬੀਤਾ ਘਈ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੱਠ ਦਰਦ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਮੱਧ ਅਤੇ ਬੁੱਢੀ ਉਮਰ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਕੋਵਿਡ ਮਹਾਮਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੌਜਵਾਨ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ 20–30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਵੀ ਪੇਨ ਕਲੀਨਿਕ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਰੀਜ਼ ਆਈ.ਟੀ. ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਪਿੱਠ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ‘ਤੇ ਦਬਾਅ ਬਣਦਾ ਹੈ।
ਕਲੀਨਿਕ ਦੇ ਅੰਕੜੇ
ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਦੇ ਪੇਨ ਕਲੀਨਿਕ ਵਿੱਚ ਹਰ ਬੁੱਧਵਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਰੈਫਰ ਕੀਤੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 60–70 ਮਰੀਜ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ:
- ਸਿਰ ਦਰਦ
- ਗੋਡਿਆਂ ਦਾ ਦਰਦ
- ਗਿੱਟੇ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦਰਦ
- ਨਸਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਦਰਦ
- ਸਰੀਰ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦਾ ਦਰਦ
ਲੋਅਰ ਬੈਕ ਪੇਨ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ 70–75% ਹਨ, ਜੋ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦਰਦ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ।
ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀ: ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ
ਡਾ. ਘਈ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਗ਼ਲਤ ਪੋਸ਼ਚਰ ਦਰਦ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਮੋਬਾਈਲ/ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਪੋਸ਼ਚਰ ਨਾਲ ਦਰਦ ਹੋਰ ਵਧਦਾ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਯੋਗਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਾਈਲਟ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਯੋਗਾ ਦੇ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸੁਧਾਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਥੈਰੇਪੀ ਦੇ ਨਾਲ ਯੋਗਾ ਸੈਸ਼ਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਯੋਗਾ ਬ੍ਰੇਕ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕੇਂਦਰ
ਚਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਵਿੱਚ ਕੋਲੈਬੋਰੇਟਿਵ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਮਾਈਂਡ-ਬਾਡੀ ਇੰਟਰਵੈਂਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਸੈਂਟਰ ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਇਲਾਜ ਖੋਜ ਕੌਂਸਲ (CCRI-N), ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ. ਵਲੋਂ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਸ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ:
- ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਯੋਗਾ ਸੈਸ਼ਨ
- ਆਟੈਂਡੈਂਟ ਲਈ ਯੋਗਾ/ਵਾਈ ਬ੍ਰੇਕ
- ਆਨਲਾਈਨ ਸੈਸ਼ਨ
ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਨ ਅਤੇ ਯੋਗਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।