ਲਸਣ — ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕਲੀ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਛੁਪੀ ਤਾਕਤ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਰ ਕੋਨੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁਰੀਦ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਇਹ ਸੁਗੰਧੀਦਾਰ ਪੌਧਾ ਅੱਜ ਹਰ ਰਸੋਈ, ਹਰ ਰਵਾਇਤ ਅਤੇ ਕਈ ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਤਿੱਖੇ ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਸੁਗੰਧ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਲਸਣ ਆਪਣੇ ਐਂਟੀਮਾਈਕ੍ਰੋਬਿਅਲ, ਐਂਟੀਵਾਇਰਲ ਅਤੇ ਐਂਟੀਫੰਗਲ ਗੁਣਾਂ ਕਰਕੇ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ।
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਕਹਾਣੀ
ਲਸਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਮਿਸਰ ਦੇ ਤੂਤਨਖਾਮੁਨ ਦੀ ਕਬਰ ਵਿੱਚ ਲਸਣ ਮਿਲਿਆ ਸੀ — ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਰਲੋਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨ ਵਿੱਚ, ਦੇਵੀ ਹੇਕਾਟੇ ਨੂੰ ਭੇਟ ਵਜੋਂ ਲਸਣ ਚੜ੍ਹਾਉਣਾ ਰਿਵਾਜ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਚੀਨੀ ਤੇ ਫਿਲੀਪੀਨੋ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਆਤਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਿਸ਼ਾਚਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।
ਲਗਭਗ 3,500 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆਈ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਸਣ ਦੀਆਂ ਕਲੀਆਂ ਦਰਜ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ “Garlic: An Edible Biography” ਦੇ ਲੇਖਕ ਰੌਬਿਨ ਚੈਰੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਮੈਡੀਕਲ ਰਿਕਾਰਡ Ebers Papyrus ਵਿੱਚ ਲਸਣ ਨੂੰ ਕਈ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਰਤਣ ਦੀ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ — ਚਾਹੇ ਗੱਲ ਦਿਲ ਦੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸਾਹ ਦੀ।
ਗੁਲਾਮਾਂ ਦੀ ਥਾਲੀ ਤੋਂ ਰਾਜਸੀ ਭੋਜਨ ਤੱਕ
ਇਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਲਸਣ ਨੂੰ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਖਾਣਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮਿਸਰ ਦੇ ਪਿਰਾਮਿਡ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਤੇ ਰੋਮ ਦੇ ਗੁਲਾਮ ਇਸਨੂੰ ਤਾਕਤ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਖਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਸਸਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਸੁਆਦਿਸ਼ਟ ਬਣਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਲਸਣ ਨੇ ਆਪਣੀ ਛਵੀ ਬਦਲ ਲਈ।
ਯੂਰਪ ਦੇ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ (14ਵੀਂ ਤੋਂ 16ਵੀਂ ਸਦੀ) ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਅਮੀਰ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਇਆ। ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਹੈਨਰੀ ਚੌਥੇ ਨੇ ਤਾਂ ਲਸਣ ਨਾਲ ਬਪਤਿਸਮਾ ਲਿਆ ਸੀ — ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦੀ ਮੰਗ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ। ਵਿਕਟੋਰੀਅਨ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਨਾਲ ਲਸਣ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਹੋਰ ਫੈਲ ਗਈ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪਰਵਾਸੀ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਗਏ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਲਸਣ ਨੂੰ ਯਹੂਦੀ, ਇਟਾਲੀਅਨ ਅਤੇ ਕੋਰੀਆਈ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਹਾਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਡਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਆਹਿਸਤਾ-ਆਹਿਸਤਾ ਇਹ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸੁਆਦ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਣ ਗਿਆ।
ਰਸੋਈ ਵਿੱਚ ਲਸਣ ਦੀ ਤਾਕਤ
ਅੱਜ ਲਸਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਸੋਈ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਡੈਨਮਾਰਕ ਦੇ ਸ਼ੈਫ ਪੌਲ ਏਰਿਕ ਜੈਨਸਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਰ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਆਏ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲਸਣ ਵਰਤਦੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲਸਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਫਰੈਂਚ ਵਿਅੰਜਨ ਅਧੂਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ — ਚਾਹੇ ਸੂਪ ਹੋਵੇ, ਸਬਜ਼ੀ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਮੀਟ ਦਾ ਪਕਵਾਨ।
ਸ਼ੈਫ ਜੈਨਸਨ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਸਵੇਰੇ ਲਸਣ ਵਾਲਾ ਸੂਪ ਪੀਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਦੇ ਜ਼ੁਕਾਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਲਸਣ ਦੀ ਔਸ਼ਧੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ।
ਲਸਣ — ਦਵਾਈ ਦਾ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਾਥੀ
ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅੱਜ 600 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਲਸਣ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਐਲੀਸਿਨ (Allicin) ਨਾਮਕ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਐਂਟੀਬੈਕਟੀਰੀਅਲ ਅਤੇ ਐਂਟੀਫੰਗਲ ਗੁਣਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।
ਈਰਾਨੀ ਖੋਜਕਰਤਿਆਂ ਨੇ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਲਸਣ ਤੇ ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਰਸ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਤੇ ਕੋਲੈਸਟ੍ਰੋਲ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ। ਜਦਕਿ ਸਿਡਨੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (2014) ਦੀ ਰਿਸਰਚ ਨੇ ਇਸਦੇ ਐਂਟੀਵਾਇਰਲ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ।
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਡਾਇਟੈਟਿਕ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਡਾ. ਬਾਹੀ ਵੈਨ ਡੀ ਬੋਅਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਲਸਣ ਪੋਟਾਸ਼ੀਅਮ, ਜ਼ਿੰਕ, ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਵਰਗੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਤੜੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਸੁਧਾਰਦਾ ਹੈ, ਕਬਜ਼ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦੀ ਗੈਸ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਸੰਤੁਲਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ
ਡਾਕਟਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦੋ ਕੱਚੀਆਂ ਕਲੀਆਂ ਬਾਲਗਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ। ਪਰ ਖਾਲੀ ਪੇਟ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਸਣ ਖਾਣਾ ਪੇਟ ਦੀ ਗੜਬੜ, ਗੈਸ ਜਾਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਦੇ ਜੀਵਾਣੂ ਸੰਤੁਲਨ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ: ਸੁਆਦ ਵੀ, ਸਿਹਤ ਵੀ
ਲਸਣ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਆਮ ਜਿਹੀ ਕਲੀ ਕਿਵੇਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਭੋਜਨ ਤੇ ਦਵਾਈ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਗੁਲਾਮਾਂ ਦੀ ਥਾਲੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਜਸੀ ਪਕਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਤੱਕ, ਲਸਣ ਨੇ ਹਰ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਹੱਤਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ ਹੈ — ਸੁਆਦ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਹਤ ਦੀ ਸਾਂਝ ਪਾਈ ਹੈ।