ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਡਾਕਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਕੋਲੇਲਿਥੀਆਸਿਸ (Cholelithiasis) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਅਸਲ ਪਿੱਤੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਣਦੇ ਛੋਟੇ–ਛੋਟੇ ਸਖ਼ਤ ਕਣ ਹਨ ਜੋ ਅਕਸਰ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ, ਬਿਲੀਰੂਬਿਨ ਜਾਂ ਪਿੱਤੇ ਦੀਆਂ ਨਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਕਾਰਨ ਬਣਦੇ ਹਨ।
ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 10 ਤੋਂ 20 ਫ਼ੀਸਦੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਦਰਦ ਜਾਂ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਪੱਥਰੀ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਨਲੀ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਲਾਜ ਦੇ ਬਗੈਰ ਹਾਲਤ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਕਿਉਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ?
ਪਿੱਤਾ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਚਰਬੀ ਪਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਪਿੱਤੇ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ ਜਾਂ ਬਿਲੀਰੂਬਿਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਫਿਰ ਪਿੱਤਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਅੰਦਰ ਹੀ ਸਖ਼ਤ ਪੱਥਰੀਆਂ ਬਣਨ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੱਥਰੀਆਂ ਇੱਕ ਦਾਣੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੇਂਦ ਦੇ ਆਕਾਰ ਜਿਤਨੀ ਵੱਡੀਆਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਕਦੋਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ਸਰਜਰੀ ਦੀ ਲੋੜ?
ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੇਸਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਪੱਥਰੀ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਨਲੀ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕੇ ਪਿੱਤੇ ਦੇ ਰਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਲੈਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਦਰਦ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖਤਰਨਾਕ ਲੱਛਣ ਆਉਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਕੋਲੇਸਿਸਟੇਕਟੋਮੀ (Gallbladder Removal Surgery) ਕਰਵਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਹਨ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ 5 ਖਤਰਨਾਕ ਲੱਛਣ
1. ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਤੀਖ਼ਾ ਦਰਦ
ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਲੱਛਣ ਹੈ ਉੱਪਰਲੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਪੇਟ ਵਿੱਚ ਦਰਦ। ਇਹ ਦਰਦ ਇੰਨਾ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਪੇਨਕਿਲਰ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਦਰਦ ਪਿੱਠ, ਮੋਢਿਆਂ ਜਾਂ ਬਾਂਹਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਫੈਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
2. ਸਕਿਨ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਪੀਲਾ ਹੋਣਾ
ਜੇਕਰ ਪੱਥਰੀ ਕਾਰਨ ਪਿੱਤੇ ਦੇ ਰਸਤੇ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਖੂਨ ਵਿੱਚ ਬਿਲੀਰੂਬਿਨ ਵੱਧਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਚਮੜੀ ਪੀਲੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਚਿੱਟਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਪੀਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੀਲੀਆ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹਾਲਤ ਹੈ।
3. ਠੰਢ ਲੱਗਣਾ ਅਤੇ ਬੁਖਾਰ
ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਨਲੀ ਬੰਦ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਅੰਦਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਸੋਜ ਪੈਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਬੁਖਾਰ ਅਤੇ ਠੰਢ ਲੱਗਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵੀ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।
4. ਮਤਲੀ ਅਤੇ ਉਲਟੀਆਂ
ਦਰਦ ਦੇ ਨਾਲ–ਨਾਲ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਆਮ ਲੱਛਣ ਹੈ ਮਤਲੀ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਵਾਰ–ਵਾਰ ਉਲਟੀਆਂ ਹੋਣਾ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿੱਤੇ ਦੇ ਰਸ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।
5. ਪਿਸ਼ਾਬ ਅਤੇ ਮਲ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ
ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦਾ ਅਸਰ ਸਿੱਧਾ ਟਾਇਲਟ ਦੀ ਆਦਤਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਦਾ ਰੰਗ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਸਟੂਲ ਦਾ ਰੰਗ ਬਹੁਤ ਹਲਕਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ ਕਿ ਪਿੱਤਾ ਠੀਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ।
ਨਤੀਜਾ
ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਆਮ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਅਣਦੇਖਾ ਕਰਨਾ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਪੰਜ ਲੱਛਣ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਣ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਮਿਲੋ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਨਾਲ ਸਰਜਰੀ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਦੇਰ ਹੋਣ ’ਤੇ ਸਰਜਰੀ ਹੀ ਇੱਕੋ ਵਿਕਲਪ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।