ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚਿਕਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖਾਧਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮਾਸ ਹੈ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਖਾਂਦੇ ਹੋ, ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ? ਕੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਾਧੂ ਹਾਰਮੋਨ ਜਾਂ ਰਸਾਇਣ ਮਿਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ, ਮਿੱਥਾਂ ਅਤੇ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਕੀ ਅੰਤਰ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਦਾ ਵੱਡਾ ਉਦਯੋਗ
ਭਾਰਤ ਦਾ ਪੋਲਟਰੀ ਉਦਯੋਗ 2 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਹੈ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਉਤਪਾਦਕ ਸੂਬਾ ਹੈ। ਜਰਮਨ ਕੰਪਨੀ Statista ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2023 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨੇ 4,400 ਮੈਟਰਿਕ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਮੀਟ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ।
ਪੰਜਾਬ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਬਾਰੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਚੱਲਦੀਆਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ — ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਟੀਕੇ ਜਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹਕੀਕਤ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੈ।
ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦਾ ਹੈ?
ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਕੋਈ ਕੁਦਰਤੀ ਨਸਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਚੁਣੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।
1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਸਲ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।
1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਚਿਕਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੀ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਮੁਰਗਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਬਣ ਗਿਆ।
ਇਹ 32 ਤੋਂ 40 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ 2.3 ਕਿਲੋ ਤੱਕ ਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਦੇਸੀ ਮੁਰਗਾ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਤੇ ਘਰੇਲੂ ਮੁਰਗੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ
ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਮੁਰਗਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਸਦੀ ਰੋਗ-ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਟੀਕਾਕਰਨ ਰਾਹੀਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਡ ਫਲੂ ਵਰਗੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਘਰੇਲੂ ਮੁਰਗੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਾਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਸ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਘੱਟ ਚਰਬੀ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਨੂੰ ਹਾਰਮੋਨ ਦੇ ਟੀਕੇ ਲਗਦੇ ਹਨ?
ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮਿੱਥ ਹੈ। ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮ ਮਾਲਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਸਾਫ਼ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਮੁਰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਗ੍ਰੋਥ ਹਾਰਮੋਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ।
ਡਾ. ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਗ੍ਰੋਥ ਹਾਰਮੋਨ ਇਨਸਾਨੀ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਮੁਰਗਿਆਂ ਲਈ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਇਹ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਹਰ ਮੁਰਗੇ ਦੀ ਕੀਮਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੁਪਏ ਹੋਵੇਗੀ, ਜੋ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ।”
ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਵਾਇਰਸ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਟੀਕੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ — ਜੋ ਹਾਰਮੋਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।
ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਦਾ ਸਹੀ ਉਪਯੋਗ ਜਾਂ ਦੁਰੁਪਯੋਗ?
ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਮੁਰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ।
ਡਾ. ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, “ਇਹ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਨੁਕਸਾਨ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਰੋਧੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।”
ਕੀ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਨਾਲ ਜਵਾਨੀ ਜਾਂ ਬਾਂਝਪਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ?
ਕਈ ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਖਾਣ ਨਾਲ ਕੁੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਜਲਦੀ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਬਾਂਝਪਨ ਵਧਦਾ ਹੈ।
ਡਾਕਟਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਮਿਥ ਹੈ।
ਡਾ. ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮ ਤੋੜੇ ਜਾਂਣ ਤੇ ਰਸਾਇਣ ਮਿਲਾਏ ਜਾਣ ਤਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਨਿਯਮਤ ਪਾਲਣ ਨਾਲ ਇਹ ਖਤਰਾ ਘੱਟ ਹੈ।
ਬਿਰਿਆਨੀ ਤੇ ਚਿਕਨ ਖਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਸਲਾਹ
ਪੋਸ਼ਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਬਜਾਜ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਚਿਕਨ ਸੰਜਮ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਹੀ ਖਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਚਿਕਨ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਉਬਾਲ ਕੇ ਜਾਂ ਗ੍ਰੇਵੀ ਵਿੱਚ ਪਕਾ ਕੇ ਖਾਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ।”
ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਬਿਰਿਆਨੀ ਖਾਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਹੀ ਖਾਓ — ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਹੋਈ।”
ਅੰਤਿਮ ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼
ਵਿਗਿਆਨਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਾਬਤ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਖਾਣ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।
ਪਰ ਗੈਰ-ਨਿਯਮਤ ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮਾਂ ਦੇ ਚਿਕਨ ਨਾਲ ਖਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
👉 ਸਾਰ:
ਬ੍ਰਾਇਲਰ ਚਿਕਨ ਖਤਰਨਾਕ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਸੰਜਮ ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਰੋਤੋਂ ਤੋਂ ਖਾਣਾ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੈ।