ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ: ਅੱਸੂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਨਵਰਾਤਰੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਏ 10 ਦਿਨਾਂ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੰਗੂਰ ਮੇਲੇ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਗੂੰਜਦਾਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਏ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਸ਼੍ਰੀ ਦੁਰਗਿਆਣਾ ਤੀਰਥ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸ਼੍ਰੀ ਵੱਡਾ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਲਈ ਪਹੁੰਚੀ। ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਲੱਡੂਆਂ ਦੇ ਭੋਗ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ।
ਸਵੇਰੇ ਤੜਕੇ ਹੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਲਈ ਬਣੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਸ਼੍ਰੀ ਗਿਰੀਰਾਜ ਸੇਵਾ ਸੰਘ ਦੇ ਸੇਵਾਦਾਰ ਤੜਕੇ ਤੋਂ ਹੀ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹੇ। ਪਹਿਲੇ ਨਵਰਾਤਰੇ ਦੇ ਦਿਨ ਸਵੇਰੇ 4 ਵਜੇ ਮੰਦਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ।
ਲੰਗੂਰ ਮੇਲੇ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ
ਸ਼੍ਰੀ ਵੱਡਾ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਪੂਰੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਕੋ ਅਜਿਹਾ ਮੰਦਰ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਲੰਗੂਰ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਗਤ ਸੰਤਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਮੰਨਤ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਮੰਨਤ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੰਗੂਰਾਂ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਾ ਕੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਲਈ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਾ ਕੇ ਢੋਲ ਦੀ ਥਾਪ ’ਤੇ ਨੱਚਦੇ-ਟੱਪਦੇ ਬੱਚੇ ਲੰਗੂਰ ਬਣਦੇ ਹਨ।
10 ਦਿਨ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਭਗਤ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ-ਸ਼ਾਮ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਲਈ ਲਿਆਂਦੇ ਹਨ। ਦੁਸ਼ਹਿਰੇ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਲੰਗੂਰ ਬਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਿਛੋਕੜ
ਮੰਦਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਰਾਮਾਇਣ ਕਾਲ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਰਾਮਾਇਣ ਦੌਰਾਨ, ਜਦੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਜੀ ਨੇ ਅਸ਼ਵਮੇਘ ਯੱਗ ਦਾ ਘੋੜਾ ਛੱਡਿਆ, ਤਾਂ ਲਵ-ਕੁਸ਼ ਨੇ ਇਸ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਬੋਹੜ ਨਾਲ ਬੰਨ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਪੁੱਜੇ ਅਤੇ ਲਵ-ਕੁਸ਼ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਕੇ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਇਹ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਜੀ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਨ। ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੀ ਵੱਟ (ਦਰਖਤ) ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਕਹਾਣੀ ਅਜੇ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।
ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੰਗੂਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਿਯਮ
ਲੰਗੂਰ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਖ਼ਤ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ:
ਪੂਜਾ ਸਮਾਨ, ਮਿਠਾਈ, ਫਲ, ਨਾਰੀਅਲ, ਜਮੀਨ ਤੇ ਸੋਨਾ, ਚਮੜੇ ਦੇ ਬੂਟ, ਚੱਪਲ, ਬੈਲਟ ਆਦਿ ਵਰਤਣਾ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।
ਨੰਗੇ ਪੈਰ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
ਪਿਆਜ਼, ਲੱਸਣ, ਪਾਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਾਦਕ ਵਸਤੂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।
ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਭੋਜਨ ਨਾ ਖਾਓ।
ਸਾਰੇ ਸ਼ਰੀਰ ਵਿੱਚ ਤੇਲ, ਸ਼ੈਂਪੂ, ਸਾਬਨ ਵਰਤਣਾ ਮਨਾਹੀ ਹੈ।
ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣਾ ਮਨ੍ਹਾ ਹੈ।
ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਬੱਚੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਹਿਰੇ ਦੇ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਏਕਾਦਸ਼ੀ ਨੂੰ ਪਹਿਰਾਵਾ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਸੇਵਾ
ਮੰਦਰ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ 200 ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਦੀ ਡਿਊਟੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ 100 ਦੇ ਕਰੀਬ ਪੰਡਿਤ ਵਿਵਸਥਿਤ ਹਨ। ਭਗਤਾਂ ਦੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਅਤੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੀ ਦੁਰਗਿਆਣਾ ਮੰਦਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਪ੍ਰੋ. ਲਕਸ਼ਮੀ ਕਾਂਤਾ ਚਾਵਲਾ ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਅਰੁਣ ਖੰਨਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਏ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਜੀ ਦੀ ਬੈਠੀ ਮੁਦਰਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਭਗਤ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਲੰਗੂਰ ਬਣ ਕੇ ਨੱਚਦੇ-ਟੱਪਦੇ ਸ਼੍ਰੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ।