ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ਲਈ 8 ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਦਿਨ ਬਹੁਤ ਦੁਖਦਾਈ ਰਿਹਾ। ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਇਕ ਰਾਜਵੀਰ ਜਵੰਦਾ ਨੇ ਬੁੱਧਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਮੋਹਾਲੀ ਦੇ ਫੋਰਟਿਸ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ 35 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਰਾਜਵੀਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਨਹੀਂ ਸਨ — ਉਹ ਇੱਕ ਜੁਝਾਰੂ, ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਅਤੇ ਜਮੀਨੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਪੁਲਸੀਆ ਦੀ وردੀ ਪਾ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਮਾਣ ਬਣੇ।
ਪਿੰਡ ਪੌਣਾ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੁਰਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ
ਰਾਜਵੀਰ ਜਵੰਦਾ ਦਾ ਜਨਮ ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੇ ਪੌਣਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹ ਗੀਤ-ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਗਹਿਰਾ ਨਾਤਾ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਹਰ ਸਟੇਜ ’ਤੇ ਗਾਉਣ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਰਹੇ। ਸੰਗੀਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਰਾਜਵੀਰ ਨੇ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਜੁਆਇਨ ਕੀਤੀ। ਪਰ, ਵਰਦੀ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਕਦੇ ਠੰਡਾ ਨਾ ਹੋਇਆ। ਡਿਊਟੀ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਬੈਠ ਕੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਰਿਆਜ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਪੁਲਸੀਆ ਤੋਂ ਗਾਇਕ ਬਣਨ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਰਾਜਵੀਰ ਜਵੰਦਾ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ, ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਦਰ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਸਿਖਾਈ। ਇਹੀ ਗੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਬਣੇ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ — “ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕੰਮ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕਰੋ, ਭਾਵੇਂ ਛੋਟਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਵੱਡਾ।”
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸ਼ੌਕ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਸਟੇਜ ਸ਼ੋਅਜ਼ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਚਾਣ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ।
ਕੁਲਦੀਪ ਮਾਣਕ ਅਤੇ ਬਿੰਦਰਾਖੀਆ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ
ਰਾਜਵੀਰ ਜਵੰਦਾ ਕੁਲਦੀਪ ਮਾਣਕ ਅਤੇ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿੰਦਰਾਖੀਆ ਵਰਗੇ ਸਦੀਵੀ ਗਾਇਕਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਸਨ। ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਹ ਗਾਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰੂਹ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਜਵੰਦਾ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਗਾਉਣ ਦੀ ਕਲਾ ਸਿੱਖੀ।
ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਕੰਵਰ ਗਰੇਵਾਲ ਅਤੇ ਕੁਲਵਿੰਦਰ ਬਿੱਲਾ ਵਰਗੇ ਗਾਇਕਾਂ ਨਾਲ ਸੰਗੀਤਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ। ਢੋਲ, ਅਲਗੋਜ਼ਾ ਤੇ ਟੁੰਬੀ ਵਰਗੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਖੁਦ ਪ੍ਰਸ਼ਿਖਤ ਸਨ — ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਸਾਜ਼ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਵੀ ਸਨ।
ਬਾਈਕਾਂ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਸ਼ੌਕ
ਰਾਜਵੀਰ ਜਵੰਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਗਾਇਕੀ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਹ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਸੋਧਿਆ ਹੋਇਆ ਰਾਇਲ ਐਨਫੀਲਡ ਸੀ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਉਹ ਲੇਹ-ਲੱਦਾਖ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ “ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਇੱਕ ਤਜਰਬਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਨ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।”
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਰਾਜਵੀਰ ਇੱਕ ਐਸੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਸਨ ਜੋ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਜੀਉਂਦੇ ਸਨ — ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਅਚਾਨਕ ਗੱਡੀ ਚਲਾ ਕੇ ਕਿਸੇ ਨਵੇਂ ਸਥਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ‘ਤੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ
ਰਾਜਵੀਰ ਜਵੰਦਾ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਵੇਖਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ — “ਮੇਰਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਹੈ। ਹਰ ਦਿਨ ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੱਲ੍ਹ ਨਾਲੋਂ ਅੱਜ ਵਧੀਆ ਗਾਵਾਂ।”
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਸੋਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਸਾਦਗੀ, ਮਿੱਠਾ ਸੁਭਾਉ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਜਜ਼ਬਾ — ਇਹ ਸਭ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਚਾਣ ਬਣੇ।
ਅਮਰ ਰਹੇਗਾ ਰਾਜਵੀਰ ਦਾ ਸੁਰ
ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਰਾਜਵੀਰ ਜਵੰਦਾ ਸਾਡੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਗੀਤਕ ਜਜ਼ਬਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜੀਊਂਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਪਿੰਡ ਪੌਣਾ ਦਾ ਇਹ ਪੁੱਤਰ ਪੰਜਾਬੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਗੀਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਰਾਜਵੀਰ ਜਵੰਦਾ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇ ਜਨੂੰਨ ਸੱਚਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਵਰਦੀ ਤੋਂ ਸਟੇਜ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਕਦਮ ਦੀ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਹੈ।