ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ: ਦਿਮਾਗੀ ਦੌਰਾ (Brain Stroke) ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਮੈਡੀਕਲ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਮਿੰਟ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਅਹਿਮੀਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਸਹੀ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਓਨੀ ਹੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ “ਗੋਲਡਨ ਪੀਰੀਅਡ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦਿਮਾਗੀ ਦੌਰਾ ਕੀ ਹੈ?
ਦਿਮਾਗੀ ਦੌਰਾ ਤਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਦਾ ਭਾਵ ਰੁਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਕੋਈ ਨਾੜੀ ਫਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਦਿਮਾਗੀ ਸੈੱਲਾਂ ਤੱਕ ਆਕਸੀਜਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਅਤੇ ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਮਰਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਮੈਡੀਕਲ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਉਨਾ ਹੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਆਮ ਲੱਛਣ
ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਲੱਛਣ ਅਕਸਰ ਅਚਾਨਕ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ—
- ਚਿਹਰੇ ਦਾ ਵਿਗਾੜ ਜਾਂ ਇਕ ਪਾਸੇ ਸੁੰਨ ਹੋ ਜਾਣਾ
- ਬਾਂਹ ਜਾਂ ਟੰਗ ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ
- ਬੋਲਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ, ਸ਼ਬਦ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਨਿਕਲਣਾ
- ਅਚਾਨਕ ਧੁੰਦਲੀ ਨਜ਼ਰ ਜਾਂ ਨਜ਼ਰ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣਾ
- ਚੱਕਰ ਆਉਣਾ, ਸੰਤੁਲਨ ਖਤਮ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਤੁਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ
ਅਕਸਰ ਲੋਕ ਇਸਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਿਮਾਗੀ ਦੌਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਹੈ ਗੋਲਡਨ ਪੀਰੀਅਡ?
ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਟ੍ਰੋਕ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾ ਇੱਕ ਘੰਟਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਗੋਲਡਨ ਪੀਰੀਅਡ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਾਲੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਪਤਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਦਵਾਈ (thrombolysis) 4.5 ਘੰਟਿਆਂ ਤੱਕ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਇਲਾਜ ਹੋਵੇਗਾ, ਉਨਾ ਹੀ ਵਧੀਆ ਨਤੀਜਾ ਨਿਕਲੇਗਾ।
ਹਰ ਮਿੰਟ ਦੀ ਕੀਮਤ
ਮਾਹਿਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੌਰਾਨ ਹਰ ਮਿੰਟ ਲਗਭਗ 19 ਲੱਖ ਨਿਊਰੋਨ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਸਾਫ਼ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਦੇਰੀ ਵੀ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗੋਲਡਨ ਪੀਰੀਅਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਲਾਜ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ (paralysis), ਬੋਲਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਖੋ ਦੇਣਾ ਜਾਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਤੁਰਨ-ਫਿਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਸਟ੍ਰੋਕ ਦੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਟ੍ਰੋਕ-ਰੈਡੀ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਸੀਟੀ ਸਕੈਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਟੈਸਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਾਮਲਾ ਖੂਨ ਦੀ ਨਾੜੀ ਦੇ ਬਲਾਕ ਹੋਣ ਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਬ੍ਰੇਨ ਹੈਮਰੇਜ ਦਾ। ਇਸ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਦਵਾਈ ਜਾਂ ਸਰਜਰੀ ਕਰ ਕੇ ਇਲਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
👉 ਸਾਰਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦਿਮਾਗੀ ਦੌਰੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਜਿੰਨੀ ਜਲਦੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ ਨੂੰ ਗੋਲਡਨ ਪੀਰੀਅਡ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਮਿਲੇ, ਉਨੀ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।