ਹੈਲਥ ਡੈਸਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ : ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਗੈਲਸਟੋਨ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਰੀਰ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ “ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਥੈਲੀ” ਵਿੱਚ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਠੋਸ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਥੈਲੀ ਜਿਗਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਚਕ ਤਰਲ “ਪਿੱਤ” ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਪਿੱਤ ਠੋਸ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਛੋਟੇ ਕਣਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡੇ ਕੰਕਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਪੱਥਰੀਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਡਾਕਟਰਾਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੱਥਰੀਆਂ ਵੱਖਰੇ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਦੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਲੱਛਣ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਪੇਟ ਦਰਦ, ਮਤਲੀ, ਉਲਟੀਆਂ ਅਤੇ ਪੀਲੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦੀ ਹੈ?
ਇਹ ਪੱਥਰੀਆਂ ਉਦੋਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਥੈਲੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਠੋਸ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਾਚਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਥੈਲੀ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂ ਪਿੱਤ ਵਿੱਚ ਕੋਲੇਸਟਰੋਲ ਜਾਂ ਬਿਲੀਰੂਬਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਪੱਥਰੀਆਂ ਬਣਨ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਪੱਥਰ ਇੱਕ ਜਾਂ ਕਈ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ — ਕਈ ਵਾਰ ਛੋਟੇ ਰੇਤ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਵਰਗੇ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਵੱਡੇ ਗੋਲਫ ਬਾਲ ਜਿਤਨੇ।
ਆਮ ਲੱਛਣ ਕੀ ਹਨ?
ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਲੱਛਣ ਇਹ ਹਨ:
- ਪੇਟ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ
- ਮਤਲੀ ਅਤੇ ਉਲਟੀਆਂ
- ਬੁਖਾਰ ਅਤੇ ਠੰਡ ਲੱਗਣਾ
- ਬਦਹਜ਼ਮੀ ਅਤੇ ਗੈਸ
- ਪੀਲੀਆ (ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਪੀਲਾ ਹੋਣਾ)
ਇਹ ਲੱਛਣ ਕਈ ਵਾਰ ਐਸਿਡਿਟੀ ਜਾਂ ਪੈਪਟਿਕ ਅਲਸਰ ਨਾਲ ਗਲਤ ਸਮਝੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਆਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਖ਼ਤਰਾ ਕਿੰਨਾ ਹੈ?
ਡਾਕਟਰੀ ਅਧਿਐਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸਦੇ ਆਕਾਰ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
- ਛੋਟੀਆਂ ਪੱਥਰੀਆਂ (5 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ) ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਿਕਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਦਰਮਿਆਨੇ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪੱਥਰੀਆਂ (5-10 ਮਿਲੀਮੀਟਰ) ਦਰਦ ਅਤੇ ਬਲੌਕੇਜ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਵੱਡੀਆਂ ਪੱਥਰੀਆਂ (10 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ) ਅਕਸਰ ਸਰਜਰੀ ਨਾਲ ਹੀ ਹਟਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜੇ ਪੱਥਰੀ ਪਿੱਤ ਦੀ ਨਲੀ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੈਨਕ੍ਰੇਟਾਈਟਸ (ਅਗਨਾਸ਼ੇ ਦੀ ਸੂਜਨ) ਜਾਂ ਇੰਫੈਕਸ਼ਨ (ਸੇਪਸਿਸ) ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਲਾਜ ਦੇ ਵਿਕਲਪ
ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਹਾਲਤ ਅਤੇ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ:
- ਛੋਟੀਆਂ ਪੱਥਰੀਆਂ ਲਈ:
ਉਰਸੋਡੀਓਲ ਵਰਗੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਇਹ ਪੱਥਰ ਘੁਲਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। - ਦਰਮਿਆਨੇ ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪੱਥਰੀਆਂ ਲਈ:
ERCP (ਐਂਡੋਸਕੋਪਿਕ ਰੀਟ੍ਰੋਗ੍ਰੇਡ ਚੋਲਾਂਜੀਓਪੈਨਕ੍ਰੇਟੋਗ੍ਰਾਫੀ) ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਪੱਥਰੀਆਂ ਹਟਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। - ਵੱਡੀਆਂ ਪੱਥਰੀਆਂ ਲਈ:
ਲੈਪਰੋਸਕੋਪਿਕ ਕੋਲੇਸੀਸਟੈਕਟੋਮੀ (ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਥੈਲੀ ਹਟਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸਰਜਰੀ) ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਤੇ ਖੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ
ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਖੁਰਾਕ ‘ਚ ਚਰਬੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟਾਉਣਾ, ਫਾਈਬਰ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਵਧਾਉਣਾ, ਨਿਯਮਿਤ ਕਸਰਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ ਨਵੀਆਂ ਪੱਥਰੀਆਂ ਬਣਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੂਗਰ ਜਾਂ ਮੋਟਾਪਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਸਾਵਧਾਨੀ ਬਰਤਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਨਤੀਜਾ
ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਸਹੀ ਜੀਵਨਸ਼ੈਲੀ ਨਾਲ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਿੱਤੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਆਕਾਰ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ।