ਦਿੱਲੀ: ਦੀਵਾਲੀ ਦੀ ਰਾਤ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸਿਹਤ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਾਬਿਤ ਹੋਈ। ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਿਯੰਤਰਣ ਬੋਰਡ (CPCB) ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਸੋਮਵਾਰ ਸ਼ਾਮ 4 ਵਜੇ ਦਿੱਲੀ ਦਾ 24 ਘੰਟਿਆਂ ਦਾ ਔਸਤ ਏਅਰ ਕਵਾਲਿਟੀ ਇੰਡੈਕਸ (AQI) 345 ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ “ਬਹੁਤ ਖਰਾਬ” ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਗਲਵਾਰ ਦੁਪਹਿਰ ਤੱਕ AQI 351 ਤੱਕ ਰਹੀ, ਜਦਕਿ PM2.5 ਦਾ ਪੱਧਰ ਰਾਤ ਦੇ ਸਮੇਂ 675 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਪ੍ਰਤੀ ਘਨ ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਸ਼ੋਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਆਪਣੀ ਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ, ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਕਰੋਲ ਬਾਗ ਅਤੇ ਸਾਇਲੈਂਸ ਜੋਨ ਵਿੱਚ।
AQI ਅਤੇ PM2.5 ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਵਾਧਾ
CPCB ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, 2025 ਦਾ AQI ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਉੱਚਾ ਰਿਹਾ। 2024 ਵਿੱਚ AQI 330, 2023 ਵਿੱਚ 218, 2022 ਵਿੱਚ 312 ਅਤੇ 2021 ਵਿੱਚ 382 ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਾਲ AQI 344-359 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਿਹਾ। PM2.5 ਦਾ ਪੱਧਰ 675 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ, ਜੋ ਕਿ 2024 (609), 2023 (570), 2022 (534) ਅਤੇ 2021 (728) ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਦੁਪਹਿਰ 4 ਵਜੇ 91 ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਰਾਤ 12 ਵਜੇ ਤੱਕ 675 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬੰਗਾਲ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਡਿਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ ਘੱਟ ਹੋਣ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਕ ਫੈਲ ਨਹੀਂ ਸਕੇ।
ਸ਼ੋਰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਚਿੰਤਾ
ਦਿੱਲੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਿਯੰਤਰਣ ਸਮਿੱਤੀ (DPCC) ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ 26 ਵਿੱਚੋਂ 23 ਨੌਇਜ਼ ਮਾਨੀਟਰਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ‘ਤੇ ਸ਼ੋਰ ਪੱਧਰ ਮਨਜ਼ੂਰਸ਼ੁਦਾ ਹੱਦ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਕਰੋਲ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਰਾਤ 11 ਵਜੇ 93.5 ਡੇਸੀਬਲ(A) ਮਾਪਿਆ ਗਿਆ, ਜਦਕਿ ਮਨਜ਼ੂਰਸ਼ੁਦਾ ਹੱਦ 55 ਡੇਸੀਬਲ(A) ਹੈ। ਸਾਇਲੈਂਸ ਜੋਨ ਜਿਵੇਂ ਸ਼੍ਰੀ ਔਰੋਬਿੰਦੋ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਵੀ ਸ਼ੋਰ 65 ਡੇਸੀਬਲ(A) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ।
GRAP ਸਟੇਜ-II ਲਾਗੂ, ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਉਮੀਦ
ਕਮਿਸ਼ਨ ਫਾਰ ਏਅਰ ਕਵਾਲਿਟੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ (CAQM) ਨੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ GRAP ਸਟੇਜ-II ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ। ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ (14.6%), ਨੋਇਡਾ (8.3%), ਗਾਜ਼ਿਆਬਾਦ (6%), ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ (3.6%) ਅਤੇ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ (1%) ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਕ ਸਨ। ਸਾਬਕਾ CPCB ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੀਪਾਂਕਰ ਸਾਹਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਆਉਂਦੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ AQI ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਡਾਟਾ ਤੇ ਸਵਾਲ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਜਵਾਬ
ਕੁਝ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਸਿਖਰ ਘੰਟਿਆਂ ਦਾ ਡਾਟਾ ਗਾਇਬ ਹੈ। ਇਸ ਉੱਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰੀ ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿਰਸਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ ਅਤੇ CPCB ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਅਤੇ ਐਪ ਸਧਾਰਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
AAP-BJP ਵਿੱਚ ਸਿਆਸੀ ਤਣਾਅ
ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ AAP ਅਤੇ BJP ਵਿਚ ਤੀਬਰ ਬਹਿਸ ਛਿੜ ਗਈ। ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿਰਸਾ ਨੇ AAP ਅਤੇ ਮੰਤਰੀ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ‘ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ‘ਤੇ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ AAP ਨੇਤਾ ਸੌਰਭ ਭਾਰਦਵਾਜ਼ ਨੇ ਸਿਰਸਾ ਨੂੰ “ਅਨਪੜ੍ਹ” ਕਹਿ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ AQI ਸਿਰਫ 156 ਹੈ, ਜੋ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ।